Sinterklaas en zijn helper, Zwarte Piet, komen in de nacht van 5 december in Nederland binnen in alle huizen om geschenken te brengen voor de kinderen die er wonen. Deze moderne traditie van Sinterklaas als kinderfeest komt waarschijnlijk voort uit het prentenboekje Sint Nicolaas en zijn knecht (1850) van de onderwijzer Jan Schenkman (1806 - 1863).

Tradities

Schoenen zetten

In Nederland zet men vanaf de 15e eeuw de schoen. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.

Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. Kunstschilder Jan Steen heeft in de 17e eeuw de Sinterklaasochtend op twee schilderijen vastgelegd. Daarop is ook goed te zien wat de kinderen in hun schoen kregen. Vaak was dat snoepgoed zoals speculaas, kruidnoten, pepernoten, marsepein en speelgoed. Opvallend is dat vooral jongens een roe of zakje zout in de schoen vonden.

Tegenwoordig is het Sinterklaasfeest een familiefeest en zetten kinderen hun schoen klaar vanaf het moment dat de Sint in het land is aangekomen. Traditioneel wordt de schoen bij de haard gezet, want Zwarte Piet komt vanaf het dak door de schoorsteen naar binnen. De volgende dag vinden de kinderen dan wat lekkers in hun schoen. Het wordt op prijs gesteld als de kinderen ook wat terugdoen, en dus leggen ze vaak een tekening bij de schoen, of een wortel of suikerklontjes voor het paard van Sinterklaas. In woningen zonder schoorsteen wordt de schoen veelal voor de verwarming in de woonkamer of bij de achterdeur gezet.

Pakjesavond

Ouders gaven hun kinderen in eerste instantie veel zelfgemaakte cadeaus en later gekochte cadeautjes. Ook grote bedrijven zoals de Hoogovens, Shell en anderen, maar ook volksbonden zorgden ervoor dat de kinderen van hun werknemers of leden met Sinterklaas niets tekort kwamen.

Pakjesavond is er al lang niet meer alleen voor kinderen. Volwassenen geven elkaar, meestal anoniem, geschenken, al dan niet voorzien van een Sinterklaasgedicht of verpakt als 'surprise'. Vaak wordt door middel van lootjes trekken anoniem bepaald voor wie men een cadeautje moet kopen.                                                                                                                         

Pakjesavond is vooral een Nederlands fenomeen. In België kent men zoiets niet. Daar wordt gebruikelijk de ochtend van de zesde december uitgekozen als pakjesochtend. Hierbij worden dan ook geen liedjes gezongen.

Zwarte Piet

Sinterklaas werkt niet alleen: hij gaat tegenwoordig vergezeld van verscheidene Zwarte Pieten, knechten die de zak met cadeautjes dragen en door de schoorstenen kunnen kruipen om de pakjes in de schoenen van de kinderen te stoppen. Oorspronkelijk was er slechts één Zwarte Piet. De herkomst van deze helper is omstreden.                                                         

De kleding van Piet is een soort pagepakje uit de 16e-17e eeuw. Aan Koninklijke hoven hadden de dienaren meestal zulke kledij aan. Waarschijnlijk heeft daarom volgens de traditie de knecht van Sinterklaas een soortgelijk uniform.                                                                              

Elke Zwarte Piet heeft hetzelfde pakje maar dan in een andere kleur. De opperpiet mag als enige een pluim op zijn hoed dragen.

Sinterklaas op de basisschool

 Als Sinterklaas op school komt krijgt hij altijd een cadeautje van de kinderen uit de onderbouw. Ook de Pieten krijgen iets, meestal is het een gebundeld tekeningenboekje.

Als Sinterklaas naar de basisschool komt, krijgt elk kind een cadeau van Sinterklaas.

Ook wordt met Sinterklaas veel op de basisschool geknutseld.